In de periode tot spenen (de melkperiode), moet het kalf evolueren van melk verteren in de lebmaag naar ruw- en krachtvoeder verteren in de pens. Aangezien kracht- en ruwvoeder door de band genomen goedkoper zijn dan verse melk of kunstmelk is een snelle overgang economisch interessant. Onderzoek toont bovendien aan dat een goede groei in deze periode het sterkst gelinkt is aan een hogere melkproductie in de eerste lactatie.

Voederen in de melkperiode

In de praktijk bestaat de voederopname in de melkperiode uit melk en krachtvoeder aangevuld met stro of hooi. Om de pens en penswerking te laten ontwikkelen moet het kalf al vanaf de eerste levensweek ruw- en krachtvoeder beschikbaar hebben om deze types voeder te leren kennen en langzaam te beginnen opnemen. Het krachtvoeder levert fermenteerbare koolhydraten (zetmeel) die de ontwikkeling van de penspapillen stimuleert. Het hooi of stro zorgt voor de nodige vulling waardoor de pens in volume toeneemt en herkauwen wordt gestimuleerd.

Het melkschema beïnvloedt verder ook de krachtvoeropname. Kalveren met een beperkt melkschema (10% van het lichaamsgewicht) nemen sneller en meer krachtvoer op dan kalveren met een onbeperkt melkschema (tot 20% van het lichaamsgewicht). De hogere krachtvoeropname in een beperkt melkschema versnelt de pensontwikkeling. Toch zien we bij kalveren met een onbeperkt melkschema een positief effect op de totale voederopname tijdens de melkperiode, alsook op de dagelijkse groei, voederefficiëntie, vruchtbaarheid, ziekteprevalentie en dierenwelzijn. Meer info over eiwitgehalte in melkvervangers.

De aanvoer van krachtvoer is evenwel vereist minimaal in de 2-3 weken voor spenen om de ontwikkeling van de penspapillen en microbioom mogelijk te maken. Streef hierbij naar 350 g zetmeel per kg droge stof. Let op, een overmaat aan zetmeel kan leiden tot een lagere pens pH en verhoorning van de penswand waardoor de voedingsstoffen minder goed opgenomen worden. Voeg indien nodig dus ruwvoeder toe om tot een evenwichtig rantsoen te komen.

Het ideale speenmoment en speenmethode

Als advies voor het juiste speenmoment wordt doorgaans het moment dat kalveren meer dan 1 kg krachtvoeder per dag opnemen gehanteerd. In een intensief opfoksysteem kan zo doorgaans op 8 à 10 weken gespeend worden. Er is dus geen exacte leeftijd of gewicht waarbij dit kan. Vroeger dan 6 weken of 65 kg lichaamsgewicht spenen is evenwel niet aangewezen.
Spenen kan overigens abrupt of geleidelijk gebeuren. Onderzoek toont aan dat geleidelijk afbouwen van de melkgift in de aanloop naar spenen de krachtvoeropname stimuleert. De hogere krachtvoeropname gaat gepaard met een betere pensontwikkeling en groei en reduceert de speendip. Bij kalveren met een onbeperkt melkschema verlaagt het onbeperkt melk voeren de opname van vast voeder. In dit geval is geleidelijk spenen dus zeker een manier om de overgang te verlichten en de groei minimaal te onderbreken.

Melk als rundveevoeder 

Tot slot kan melk altijd als voedermiddel beschouwd en aangewend worden, ongeacht de leeftijd van het rund. Ook in de pens van een rund met actieve penswerking zal melk immers afgebroken en benut worden. Aangezien verse melk of kunstmelk doorgaans duurder is dan krachtvoer en ruwvoer is het economisch niet interessant om dure melk op deze manier in te zetten. Andere melkproducten, zoals melkwei, worden in de praktijk soms gevaloriseerd door ze aan het voeder van runderen toe te voegen. Meer info.

Gerelateerd

• Vraag/Antwoord: Eiwitgehalte in melkvervangers
• Vraag/Antwoord: Biest en biestvervangers
• Vraag/Antwoord: Melkwei als voeder voor rundvee
• Vraag/Antwoord: Volume biest bij vleesvee
• Vraag/Antwoord: Afmetingen ligboxen voor jongvee
• Vraag/Antwoord: Temperatuurschommeling bij kalven

Nog vragen?

Bronnen:

¹ Praktijkgidsvoederopname en nutriëntenbehoefte voor jongvee. ILVO Mededeling 2023/01 (VLAIO JongLeven)

² Handboek Melkveehouderij 2020/21: Hoofdstuk 6 - Veevoeding. Wageningen University and Research