Sneltesten helpen bij gericht behandelen van mastitis
Auteur: Zyncke Lipkens, relatiebeheerder zuivel en melkveehouderij MCC
Dat het niet altijd nodig is om antibiotica toe te dienen bij koeien met klinische mastitis blijkt ook uit het succesverhaal van veehouder Daniel Van de Vondel en zijn dierenarts Karel Audenaert. Beide nemen deel aan het VLAIO-project ‘On-practice culture’ van DGZ en het M-team van de Universiteit Gent dat draait rond selectieve antibioticabehandeling en het inzetten van sneltesten. Zowel veehouder als dierenarts zijn enthousiast over de snelheid van de diagnostiek en geven aan dat het een verrijkende ervaring is.
Daniel (zie foto 1) heeft een melkveebedrijf in Overmere met een 80-tal melkkoeien, die opgevolgd worden door zijn bedrijfsdierenarts Karel Audenaert, die samen met zijn collega Jasper Vercauteren een rundveepraktijk te Zele heeft. Om de gezondheid van zijn dieren op peil te houden, zweert Daniel bij preventie door een goede hygiëne toe te passen en zijn dieren nauwgezet te observeren. Hierdoor worden eventuele problemen in een vroeg stadium gedetecteerd, waardoor in overleg met de dierenarts snel ingegrepen kan worden. Vanuit hun interesse voor een goede uiergezondheid en ziektepreventie, waren beiden gemotiveerd om deel te nemen aan het ‘On-practice culture’-project van DGZ en het M-team UGent. Centraal in dat project staat namelijk onderzoek naar selectief behandelen van niet-ernstige klinische mastitis op basis van sneltesten, waarbij de resultaten van selectief behandelen kunnen leiden tot een relevante reductie van het antibioticagebruik. En dit met een minimale impact op het welzijn van de koeien, hun uiergezondheid en melkproductie.
Deelname lag voor de hand
“Aangezien Daniel op zijn bedrijf volop inzet op uiergezondheid, paste dit project goed bij ons”, kadert dierenarts Karel hun deelname. “Mijn collega Jasper had al ervaring met mastitis sneltesten, maar ik zelf nog niet. Dit project leek me een goede manier om verder in te zetten naar een goede dienstverlening rond uiergezondheid en weer wat bij te leren. Dat Daniel zou openstaan voor het project wist ik bijna zeker, want hij zet zich al jaren in voor een goede uiergezondheid en verantwoord antibioticagebruik.”
Verantwoord omgaan met antibiotica is belangrijk
“Antibiotica toedienen als het niet nodig is, vinden we maar niets”, vertelt Daniel. “We hechten er veel belang aan om zo weinig mogelijk antibiotica in de voedselketen te brengen want we dragen graag ons steentje bij aan de volksgezondheid. Bijkomend is dat ook goed voor het imago van de landbouw. Bovendien geeft deze aanpak rust voor zowel de koeien als voor mij als veehouder want koeien apart melken, behandelen en opvolgen is best wel een gedoe.”
“Vroeger, zo’n 15 jaar geleden, was het een heel ander verhaal”, gaat Daniel verder. “We hadden problemen met vaarzenmastitis en gebruikten dan antibiotica, zonder verder onderzoek te laten uitvoeren. Soms werden er meerdere antibiotica toegediend in de hoop op genezing, en soms ook bij de minste tekenen van mastitis (lees: enkele vlokken in de melk). We besloten meer te focussen op een goede immuniteit door de mineralenvoorziening te optimaliseren. Daarnaast kruisen we in met andere rassen zoals Fleckvieh en Brown Swiss om sterkere koeien te kweken. Het gebruik van ontstekingsremmers helpt ook om de mastitis beter en sneller te overwinnen. Maar een wondermiddel bestaat – helaas – niet.” Af en toe gebruikt Daniel ook natuurlijke middelen om de immuniteit te ondersteunen, met wisselend succes. “Door dit te combineren met regelmatig bacteriologisch onderzoek werden de behandelingen gerichter en raakten we stilaan uit de uiergezondheidsproblemen. Zoals ik al aangaf: een goede uiergezondheid bekomen is een en-en-verhaal, o.a. door in te zetten op immuniteit en doelgericht te behandelen. En dat vergt wel de nodige inspanning”, geeft Daniel aan.
Je weet wat er speelt
De laatste 10 jaar zijn er verschillende sneltesten op de markt gekomen die het mogelijk maken om in een correct genomen melkstaal de ziekteverwekker(s) van een uierontsteking snel te determineren. Aan de hand van het resultaat van de sneltest kan vervolgens beslist worden om de koe al dan niet met antibiotica te behandelen. In het project staat het uitvoeren van bacteriologisch onderzoek op de dierenartsenpraktijk (‘On-practice culture’) centraal waardoor de betrokken rundveedierenarts op basis van de voorgeschiedenis, de symptomen en het resultaat van de sneltest de veehouder concreter kan adviseren. Wat is volgens jou het voordeel van sneltesten, vragen we Daniel. “Meten is weten,” antwoordt de veehouder. “De koeien met mastitis genezen beter omdat we weten wat er speelt (zie foto 2): de resultaten geven aan welke bacterie aan de basis ligt van het probleem. Naargelang de resultaten van het onderzoek, bepalen we de behandeling in samenspraak met onze dierenarts. Door regelmatig sneltesten uit te voeren, loop ik ook niet achter de feiten aan. En dat vind ik heel fijn!”
Gefundeerd advies
”Als dierenarts kunnen we met die sneltesten echt een meerwaarde qua diagnostiek bieden naar de veehouder toe”, vult Karel aan. “We kunnen namelijk onderbouwd advies geven relatief snel nadat de mastitis is vastgesteld. Vroeger was dat wat meer nattevingerwerk. Het vergt best wel een investering in tijd en energie om de testen uit te voeren en het vereist voldoende opgebouwde expertise om ze te interpreteren. Binnen onze praktijk zijn we er ondertussen in geslaagd om deze diagnostiek in te bouwen in onze dagelijkse manier van werken. Gelukkig kan ik hiervoor steunen op mijn collega Jasper die hier al ervaring mee heeft. Ook de medewerkers van het project ‘On-practice culture’ staan altijd klaar met de nodige raad en daad. De verstandhouding met Daniël zat al goed maar ik zou durven zeggen dat ze nog verbeterd is sinds we op deze manier werken.”
Veehouder Daniel beaamt dit, want een goede samenwerking met de dierenarts vindt hij cruciaal. “ Als je als veehouder geconfronteerd wordt met acute en zware gevallen van mastitis, dan kan je het testresultaat niet afwachten maar dient de behandeling direct te worden gestart, en dan reken je hiervoor op je dierenarts. Die kan je dan ook helpen om bij te sturen indien nodig.” Maar bij milde en matig klinische mastitisgevallen vertrouwt de veehouder nu wel op de sneltesten. “In die gevallen is 1 dag wachten op de resultaten geen probleem,” verduidelijkt Daniel, “die termijn valt te overbruggen met het toedienen van enkel een ontstekingsremmer. Als dan blijkt dat het gebruik van antibiotica niet nodig is, is dat mooi meegenomen.”
Gedeeld optimisme
Daniel en Karel geven aan dat ze heel wat bijgeleerd hebben door hun deelname aan het project. “We waren enigszins verbaasd dat bij koeien met slechts enkele vlokjes in de melk toch belangrijke mastitisverwekkers zoals Staphylococcus aureus werden gedetecteerd. Vroeger deden we dit niet, maar een tijdige behandeling van deze dieren blijkt de kans op genezing te verhogen” , geeft Daniel aan. Daarnaast worden koeien met een chronisch verhoogd celgetal of koeien die drager zijn van risicovolle kiemen sneller uit de kudde verwijderd. “Ik geef toe dat ik dit nog steeds niet eenvoudig vind en dat het soms wel voer is voor discussie met onze dierenarts,” lacht Daniel. “Antibiotica maskeren de problemen soms eerder dan dat ze deze oplossen en daar moet je je als veehouder van bewust worden, merk ik.”
Ook voor dierenarts Karel was het even wennen. “Ik zag er een beetje tegen op om bacteriologisch onderzoek aan te bieden met deze sneltesten (waarbij na 24 uur het resultaat bekend is) en een eigen melklabo in de praktijk uit te bouwen. Maar uiteindelijk bleek het allemaal goed mee te vallen en ben ik blij dat dit project me, met de nodige begeleiding, de kans heeft geboden om de dienstverlening van onze praktijk hiermee uit te breiden (zie foto 3).”
“Ik kijk ernaar uit om in de verdere toekomst samen met onze dierenarts de uitgestelde en gerichte behandeling van alle koeien met milde of matige mastitis toe te passen. Daarbij willen we graag verder ons steentje bijdragen aan dit project en bijhorend wetenschappelijk onderzoek”, eindigt Daniel. Karel knikt beamend: “Wij gaan hier zeker mee verder!”
Wil jij ook net als Daniel en Karel te weten komen hoe je mastitis selectief kan behandelen en wat het jou oplevert? Neem dan contact op met DGZ (helpdesk@dgz.be of bel 078 23 05 05), MCC (info@mcc-vlaanderen.be of bel 078 15 47 10) of het M-team (Lien.Creytens@UGent.be). “On-practice culture” is een VLAIO-project dat M-team UGent, Hooibeekhoeve en ILVO samen met DGZ uitvoeren. Meer over het project kom je te weten op www.koesensor.be/opc.
Contact
Mich Gillis, communicatieverantwoordelijke DGZ-MCC-VIVEE, mich.gillis@vivee.be, M. 0478 20 38 93
Helpdesk DGZ, helpdesk@dgz.be, T. 078 05 05 23 | Helpdesk MCC, info@mcc-vlaanderen.be, T. 078 15 47 10
Partners VLAIO OPC
Financiering
