In het VLAIO-project JongLeven gaat ILVO samen met partners Hooibeekhoeve en Inagro op zoek naar duidelijke handvaten voor de Vlaamse melkveehouders om de opfok van vaarzen op het bedrijf te verbeteren. Een gezonde groei tijdens de eerste twee levensjaren moet resulteren in vaarzen die afkalven op 24 maanden en dan ook voldoende uitgegroeid zijn. Dit is immers een noodzakelijke voorwaarde om tot het economisch optimum te komen. Een goede start tijdens de eerste levensweken van het kalf is cruciaal. Lopen kalveren in deze fase een groeiachterstand op, dan halen ze die later niet meer in. Een goed doordacht management en nauwgezette opvolging is dus absoluut nodig om de gewenste resultaten te behalen. In dit artikel gaan we dieper in op het belang en de randvoorwaarden van een goede melkverstrekking. Ook worden diverse stalknechten rond melkverstrekking besproken.

Poedermelk of koemelk

Hoewel traditioneel koemelk wordt verstrekt aan de vaarskalveren, schakelen steeds meer melkveehouders over op poedermelk. Daar zijn heel wat goede redenen voor. De constante gehaltes aan nutriënten verlagen de kans op verteringsproblemen. Ook het lager vetgehalte vermijdt heel wat verteringsproblemen. Verse koemelk bevat 130 gram droge stof per kg melk. Hiervan is gemiddeld 42 g vet, waardoor verse koemelk dus ruim 30 % vet bevat op droge stof basis. Dit is eigenlijk te veel en kan aanleiding geven tot verteringsproblemen. Het hoge vetgehalte resulteert ook in een snellere verzadiging, waardoor het kalf minder opneemt.

Poedermelk wordt elke voederbeurt vers aangemaakt. Hierdoor kan de concentratie en hoeveelheid elke keer aangepast worden in functie van de behoeftes van de kalveren. Ook wordt poedermelk makkelijk op de gewenste temperatuur aangemaakt. Verder heeft poedermelk ook belangrijke sanitaire voordelen. Er worden immers met zekerheid geen besmettelijke ziektes (bvb. mycoplasma), andere bacteriën of antibiotica doorgegeven van koe tot kalf.

Tot slot is ook de prijs van poedermelk interessanter dan verse, verkoopbare melk. Voor een courante dosering van 150 g melkpoeder per liter aangemaakte melk (150 gram melkpoeder in 850 ml water) kan je met 100 kg melkpoeder 667 liter melk aanmaken. Als 100 kg melkpoeder 180 € kost, bedraagt de kostprijs dus circa 0,27 € per liter poedermelk. Momenteel kan melkpoeder zelfs een stuk goedkoper aangekocht worden, waardoor het financieel verschil met verse melk nog groter is. Restmelk is als voeder voor de kalveren vanuit een economisch standpunt uiteraard wel interessant. De onverkoopbare melk wordt zo immers alsnog gevaloriseerd aan de waarde van het goedkoopste alternatief (poedermelk). Echter om bovenvermelde bioveiligheidsredenen en volgens de AMCRA-richtlijnen wordt het verstrekken van antibioticamelk afgeraden.

Aandachtspunten melkverstrekking

Een doordachte en routineuze wijze van melkverstrekking kan veel problemen in de opfok van vaarskalveren voorkomen. Enkele belangrijke aandachtspunten hierbij worden hieronder opgesomd.

Concentratie

Er is vaak verwarring tussen liters aangemaakte melk en liters toegevoegd water. Lees daarom aandachtig de richtlijnen op de zak van het melkpoeder. Als 150 g melkpoeder wordt toegevoegd aan 0,850 l water heeft de bekomen melk een concentratie van 150 g per kg melk. Als 150 g melkpoeder wordt toegevoegd aan 1 l water heeft de bekomen melk een concentratie van slechts 130 g per kg melk.

Temperatuur

Bij de aanmaak van poedermelk is het belangrijk dat het water de juiste temperatuur heeft, zodat het toegevoegde melkpoeder goed kan oplossen. Bij warm aan te maken melkpoeders wordt een aanmaaktemperatuur van 45-50°C geadviseerd. Bij een te lage temperatuur lost het melkpoeder niet goed op en bij te hoge temperatuur (meer dan 70°C) worden eiwitten en mineralen in de melk beschadigd. De temperatuur van de melk die het kalf drinkt moet 39 °C zijn. Afhankelijk van de omgevingstemperatuur en de transporttijd zal de aanmaaktemperatuur dus hoger moeten zijn. Controle van de temperatuur van de melk bij het aanmaken en terwijl het kalf drinkt, leert of bijsturing noodzakelijk is.

Ook bij het verstrekken van verse koemelk is de temperatuur belangrijk. Om zeker te zijn dat de koemelk geen ziekteverwekkende bacteriën bevat, is het aan te raden om de koemelk te pasteuriseren. Dit kan door de melk te verhitten gedurende een bepaalde tijd en bij de juiste temperatuur (60 °C gedurende 60 minuten). Verstrek koemelk ook aan 40°C in de drinkemmer om geen verstoring van het slokdarm reflex te krijgen, wat pensdrinken tot gevolg kan hebben.

Mengen

De melk dient uiteraard goed gemengd te worden. Brokken melkpoeder zijn niet wenselijk, dus het gebruik van een melkmenger is aangewezen.

Stalknechten: een overzicht

Melk verstrekken aan kalveren is een arbeidsintensief en repetitief werk, waarbij je toch voldoende alert moet zijn. Er zijn gelukkig heel wat technische hulpmiddelen die het werk van de melkveehouder hierin verlichten. De keuze is groot: van goedkope melkmengers tot volautomatische kalverdrinkautomaten.

Melkmengers en melktaxi

De melktaxi onderscheidt zich van de melkmenger met voorgeprogrammeerde doseerhoeveelheden en een weergave van de hoeveelheid toe te voegen melkpoeder en water voor de juiste concentratie. Hierdoor kan met een druk op de knop de juiste hoeveelheid per kalf worden verstrekt. De elektrische aandrijving zorgt ook voor gemakkelijk transport. Een mobiele melktaxi of melkmenger kan de temperatuur van de melk ook tijdens het voeren constant houden. Zo krijgen alle kalveren steeds melk van de juiste temperatuur te drinken. Ook tijdens het aanmaken van de poedermelk kan een optimale temperatuur nagestreefd worden. Naast de juiste aanmaaktemperatuur moet het mengsel ook goed gemengd zijn. Dit is een eenvoudige klus voor zowel melkmengers als melktaxi’s.

Veel melktaxi’s hebben een halfautomatisch reinigingsprogramma waardoor het reinigen na gebruik ook vlot verloopt. Zowel melkmengers als melktaxi’s zijn in diverse formaten te verkrijgen. Voor elke bedrijfsgrootte is dus wel een passend model te vinden. Houdt hierbij rekening met het aantal kalveren aan de melk in de drukste periode van het jaar als het afkalfpatroon niet gespreid is en met de verwachte groei van de (jongvee)stapel.

Drinkautomaat

Voor kalveren in groepshuisvesting kan gekozen worden voor een drinkautomaat. Een belangrijk voordeel hiervan is dat ieder kalf een portie vers aangemaakte melk wordt verstrekt met correcte temperatuur en aangepaste concentratie melkpoeder. Kalveren kunnen meerdere keren per dag drinken, volgens een individueel voerschema. Dit zorgt voor een gespreide opname die het risico op verteringsproblemen vermindert. Ook de totale opname kan zo, indien gewenst, verhoogd worden.

De opbouw en afbouw van de melkhoeveelheid kan door deze gespreide opname heel geleidelijk en zonder stress verlopen. Een kalverdrinkautomaat betekent een gevoelige arbeidsbesparing. Toch is nog voldoende discipline nodig voor het dagelijks reinigen en periodiek kalibreren van de automaat. Ook tweemaal daags de kalveren controleren blijft nog steeds belangrijk. Dit kan dan wel op een flexibelere manier tussen de andere werkzaamheden worden ingepast. Een belangrijk aandachtspunt van een kalverdrinkautomaat is de infectiedruk. Doordat ieder kalf aan dezelfde speen drinkt kunnen er gemakkelijk ziektekiemen worden overgedragen. Ademhalingsaandoeningen worden regelmatig geassocieerd met kalverdrinkautomaten, met name bij grote groepen per automaat.

Ook koemelk kan gegeven worden met de melkmenger met warmte element, melktaxi of de drinkautomaat. Er zijn combi-drinkautomaten op de markt waarin zowel koemelk als kunstmelk kunnen worden verstrekt. Zo kan de overgang op de automaat meer geleidelijk verlopen.

Hoeveel mag vervangende arbeid kosten?

Zowel de melkmenger als de melktaxi kunnen de condities voor het aanmaken van melk voor kalveren optimaliseren. De melktaxi neemt daarnaast ook arbeid uit handen bij het verstrekken van de melk. Deze extra functie heeft natuurlijk ook een weerslag op de aankoopprijs. Afhankelijk van de specifieke bedrijfsvoering kan een stalknecht zoals een melktaxi of drinkautomaat interessant zijn om fouten bij het aanmaken en verstrekken van de melk te voorkomen. Stalknechten nemen een deel van de arbeid uit handen, maar of en wat daar als investering tegenover mag staan is uiteraard een vraag voor de melkveehouder.

Bron: Landbouwleven

ILVO-Demodag Melktaxi's

Maak kennis met 4 verschillende melktaxi's, gezien op de ILVO "Stalknechten" demodag in september 2018. Demo's van Melkmixer JFC, Holm & Laue Melktaxi 4.0, Urban Milkshuttle, en DeLaval CMM 200.