Met ureum behandelde tarwe:

Een volwaardig ecologisch en economisch alternatief in het melkveerantsoen?

Sandra Debevere en Evi Canniere (Inagro)

Soja is de belangrijkste eiwitbron in het melkveerantsoen, maar door de hoge ecologische voetafdruk en de sterk variabele kostprijs, wordt meer en meer gezocht naar alternatieve eiwitgewassen. Tarwe is een energierijk product dat veel zetmeel aanlevert dat relatief snel verteerd wordt in de pens. Hierdoor wordt aangeraden om de hoeveelheid tarwe in het rantsoen te beperken om pensverzuring te voorkomen. Daarnaast is de eiwitaanbreng van granen beperkt waardoor ze in onbehandelde vorm niet geschikt zijn als alternatieve eiwitbron. Granen met ureum behandelen verhoogt echter het stikstofgehalte en creëert een bufferend effect in de pens. Dit maakt het een interessant product om soja gedeeltelijk te vervangen en granen op een veiligere manier in te passen in het rantsoen.

Granen behandeld met ureum

Door lokaal geteelde granen met ureum te behandelen kan je ze met een verhoogd stikstofgehalte op een veilige manier voederen. Bij dit proces voegt men bij rijp geplet graan water en een product dat ureum en urease bevat (bv. ureum houdende pellets). Het behandelde graan wordt voor minimum 3 weken afgedicht (Figuur 1). Het enzym urease zet door de aanwezigheid van vocht het ureum om tot ammoniak en koolstofdioxide, die vervolgens omgezet worden tot ammoniumbicarbonaat. In de pens vormt het ammonium een stikstofbron voor de vorming van microbieel eiwit terwijl bicarbonaat zorgt voor een bufferende werking van het graan. Het ruw-eiwitgehalte wordt opgekrikt (maal 2,6 t.o.v. onbehandelde tarwe volgens producent), maar dit is bijna volledig te wijten aan een toename van het niet-eiwit stikstofgehalte (uit ureum) in het product. De stijging in DVE (maal 1,8 t.o.v. onbehandelde tarwe volgens claim) wordt toegeschreven aan het stimuleren van de microbiële eiwitproductie. Met ureum behandelde tarwe (MUBT) kan hierdoor mogelijks een goed alternatief vormen: 

1. ter gedeeltelijke vervanging van sojaproducten in het melkveerantsoen en
2. om granen, die snel fermenteren ter hoogte van de pens, op een veilige manier te voederen door een hogere buffercapaciteit.

 

Figuur 1. Het proces van graan die met ureum behandeld wordt met finaal vorming van ammoniumbicarbonaat. Het behandelde graan zou leiden tot extra vorming van microbieel eiwit in de pens en bovendien een bufferende werking hebben. (Figuur door Tine Van den Bossche)

Beide voordelen werden afzonderlijk onderzocht in een pilootstudie op twee bedrijven waarbij de impact op de technische prestaties van melkvee en de economische haalbaarheid werden geëvalueerd. Dit onderzoek werd uitgevoerd binnen het VLAIO-project EKOPTI. In dit project zetten Inagro en ILVO, op een ecologische en economische manier, in op een efficiëntere benutting van het voedereiwit in de melkveehouderij.

Algemene proefopzet

De pilootstudie werd uitgevoerd bij twee melkveehouders in de periode van december 2021 t.e.m. maart 2022. Voor deze bedrijven werden telkens twee rantsoenen uitgewerkt: één zonder MUBT en één met MUBT. Melkveehouder 1 gebruikte het rantsoen met MUBT ter gedeeltelijke vervanging van soja (Case 1) en melkveehouder 2 gebruikte het rantsoen met MUBT om tarwe op een veilige manier in het rantsoen te brengen (Case 2). In beide cases werd gestreefd naar een gelijkwaardige invulling van de VEM- en DVE behoeften tussen het controlerantsoen en het rantsoen met MUBT. Elke proef bestond uit twee periodes van vier weken, waarin de twee rantsoenen achtereenvolgens werden gevoederd. Hierdoor kan het tijdseffect niet losgekoppeld worden van het rantsoeneffect en vormen de besproken resultaten slechts een eerste indicatie die verder afgetoetst dienen te worden in een uitgebreider onderzoek.

De eerste drie weken van een rantsoenperiode werden steeds gezien als een aanpassingsperiode aan het rantsoen, tijdens de laatste  week werden  voederopname (op groepsniveau) en melkproductiegegevens (MPR data) verzameld. De economische berekeningen werden uitgevoerd met de prijzen uit de periode december 2021 – maart 2022. De prijzen bedroegen op dat moment €321 per ton voor geplette tarwe, €575 per ton voor sojaschroot 44% RE en €450 per ton (Case 1) en €353 per ton (Case 2) voor MUBT. De uitbetaalde melkprijs bedroeg €43 per 100L voor Case 1 en €44 per 100L voor Case 2. De hiernavolgende berekeningen werden bijgevolg uitgevoerd onder marktomstandigheden die afwijken van het meerjarig gemiddelde.

Case 1: MUBT ter gedeeltelijke vervanging van soja

Op Bedrijf 1 werd eerst gedurende 4 weken een rantsoen gegeven met 3,35 kg soja 44 (op verse stof basis) per koe per dag (controlerantsoen). Daarna werd overgeschakeld op een rantsoen waarbij 0,75 kg soja 44 werd vervangen door 1 kg MUBT (175 kg ureumhoudende pellets per 1.000 kg tarwe). Dit is de dosis aanbevolen door de producent van de pellets om de MUBT als eiwitcorrector in het rantsoen te gebruiken. Het rantsoen met MUBT werd ook gedurende 4 weken gevoederd.
In Tabel 1 (Case 1) is te zien dat de voerefficiëntie vergelijkbaar is tussen beide rantsoenen. Met het MUBT rantsoen is de melkopbrengst gestegen met €0,37 per dier per dag terwijl de totale voerkost gedaald is met €0,14 per dier per dag waardoor het voersaldo steeg met €0,50 per dier per dag ten opzichte van het controlerantsoen. Met de prijzen uit die periode kan dit voor een bedrijf met 100 melkkoeien op jaarbasis bijgevolg een extra voersaldo opleveren van ruim €18.000.

Case 2: MUBT om tarwe op een veilige manier in het rantsoen te brengen

Op Bedrijf 2 werd eerst gedurende 4 weken een rantsoen gegeven met 1,75 kg MUBT (40 kg ureumhoudende pellets per 1.000 kg tarwe). Dit is de dosis aanbevolen door de producent van de pellets om de MUBT als evenwichtig krachtvoer te gebruiken. Daarna werd overgeschakeld op een rantsoen waarbij de 1,75 kg MUBT werd vervangen door 1,5 kg geplette tarwe en extra Acidomix (controle) om pensverzuring tegen te gaan. De overige rantsoenbestanddelen werden in beperkte mate aangepast om een gelijkwaardige VEM en DVE invulling te bekomen. Dit rantsoen werd gedurende 4 weken gevoederd.
In Tabel 1 (Case 2) is te zien dat de voerefficiëntie vergelijkbaar is tussen beide rantsoenen. Het voersaldo is met €0,09 per dier per dag gestegen met het MUBT rantsoen t.o.v. de controle door een licht verhoogde melkopbrengst en een gelijk gebleven totale voerkost. Met de prijzen uit die periode kan dit voor een bedrijf met 100 melkkoeien op jaarbasis bijgevolg een extra voersaldo opleveren van ruim €3.000.

Tabel 1. Economische parameters van melkvee bij het voederen van een controle rantsoen en een rantsoen waarbij met ureum behandelde tarwe (MUBT) gegeven werd. Hierbij werd gebruik gemaakt van MPR data en voederopname op kuddeniveau in de laatste week van elke rantsoenperiode van 4 weken.

Besluit

Op economisch vlak was, in de periode van deze pilootstudie, een rantsoen met MUBT interessanter. Een uitgebreidere studie moet deze resultaten echter bevestigen. De huidige soja-, ureum- en tarweprijzen spelen uiteraard een belangrijke rol in welk rantsoen economisch interessanter is. Bij minder gunstige ureum- en tarweprijzen t.o.v. de sojaprijs kan het voor de veehouder bijgevolg toch economisch interessanter zijn om soja in het rantsoen te houden.

Deze proef kwam tot stand dankzij de financiële steun van de Vlaamse overheid in het VLAIO-LA traject EKOPTI (Eiwit in de Koe OPTImaliseren), uitgevoerd door Inagro en ILVO. Thibaut Verhelst voerde deze studie ook uit in het kader van zijn bachelorproef.