Waarschuwing!
Foutief optakelen van voorpoten tijdens klauwverzorging
Auteur: Dr. Marcel Van Aert (UGent)
Het foutief optakelen van voorpoten bij de klauwverzorging, met het koord halverwege de metacarpus (pijpbeen) in plaats van tussen de klauwen en de bijklauwtjes, kan aanleiding geven tot opzwellen van de kroonrand en de ondervoet, met uiteindelijk loskomen en spontaan verlies van de klauwschoen. uiteindelijk kan dit resulteren in gedwongen afvoer of euthanasie van het rund. Op een melkveebedrijf in Frankrijk moesten tientallen melkkoeien opgeruimd worden door het foutief optakelen van voorpoten na preventieve klauwverzorging van de hele kudde.
Nadat op dit melkveebedrijf twee nieuwe melkrobotten werden geplaatst, werd er ook een nieuwe klauwverzorgingsbox aangekocht. Tot nog toe werden de klauwen van de koeien jaarlijks verzorgd door een vaste klauwverzorger. Omdat deze klauwverzorger op pensioen ging besloten de veehouders zelf de klauwverzorging uit te voeren bij al hun melkkoeien. Ze kochten een klauwverzorgingsbox aan met drie elektrisch aangedreven takels: één voor de achterpoten, éen voor de voorpoten en één voor de buikriem. De motor van takel van de voorpoten was rechts bovenaan op de box gemonteerd.
Helaas vonden ze een tiental dagen na het uitvoeren van de klauwverzorgingen verscheidene spontaan afgevallen klauwschoenen in de ligboxen. Deze klauwschoenen waren meestal afkomstig van de binnenklauwen (mediale klauw) van de rechtervoorpoten. Een aantal dieren verloren na verloop van tijd ook de klauwschoen van de buitenklauw. Eigenaardig genoeg waren de dieren ondanks deze ernstige letsels niet extreem mank.
Tijdens de volgende weken en maanden deden zich bij meerdere dieren gelijkaardige problemen voor.
De bedrijfsdierenarts deed alle moeite van de wereld om zoveel mogelijk dieren te redden met curatieve pedicure, aanleggen van verbanden, plaatsen van blokjes, antibiotica, ontstekingsremmers, uitvoeren van klauwamputaties( als laatste noodoplossing) enzovoort. Maar ondanks de inzet van de veehouders en hun dierenarts moesten tientallen dieren ofwel vroegtijdig opgeruimd of geëuthanaseerd worden.
Tegelijkertijd werd gezocht naar de oorzaak van al deze problemen. Na grondig onderzoek bleek uiteindelijk dat het foutief optakelen van de voorpoten hoogst waarschijnlijk de oorzaak was. De voorpoten werden steeds vastgelegd met een relatief dunne koord halverwege het pijpbeen( = metacarpus). Bij dit type van klauwverzorgingsboxen moet deze koord echter lager vastgemaakt worden, namelijk tussen de klauwen en de bijklauwen.
De totale schade op dit bedrijf is ondertussen opgelopen tot meer dan één miljoen euro. Aangifte bij de verzekeringsmaatschappij en het inschakelen van experten en advocaten hebben ondertussen geleid tot een rechtszaak tussen de veehouders en de leverancier van de klauwverzorgingsbox.
Door beroep te doen op de ervaring, kennis en kunde van collega-dierenartsen, het uitvoeren van anatomo-pathologisch en histopathologisch onderzoek, dissectie van aangetaste poten en angiografie (radiografisch in beeld brengen van de bloedvaten via contraststoffen) kwam aan het licht dat door het vastleggen van de voorpoot halverwege de metacarpus( = pijpbeen) niet alleen de bloedtoevoer, maar ook de zenuwgeleiding naar de ondervoet ernstig verstoord werd door beschadiging van de belangrijkste bloedvaten en zenuwvezels.
De belangrijkste slagader die de klauwen voorziet van de nodige bloedtoevoer verloopt aan de mediale kant (binnenzijde) van de metacarpus (pijpbeen).Ter hoogte van de klauw splitst deze hoofdarterie zich op in meerdere kleine aftakkingen die de klauwen voorzien van voedingsstoffen voor de permanente aanmaak van nieuwe hoorn ter hoogte van de kroonrand. De grote zenuwbanen lopen meestal parallel naast de belangrijkste bloedvaten. Op de angiografische RX-beelden van aangetaste poten is duidelijk te merken dat de bloedvaten minder goed gevuld zijn met bloed. Door de gebrekkige bloedtoevoer is de structuur waarmee de klauwschoen normaal gesproken zeer hecht verbonden is met het onderliggende weefsel verloren gegaan zowel ter hoogte van de kroonrand (het corium) waar de hoornvorming gebeurt als ter hoogte van de lamellen in de wandhoorn. Dit verklaart dat na verloop van tijd (een tiental dagen, weken of zelfs maanden nadien) de klauwschoen loslaat en uiteindelijk spontaan afvalt.
Door het feit dat blijkbaar ook de gevoelszenuwbanen beschadigd zijn voelen de koeien relatief weinig pijn en lopen ze, ondanks de ernstige letsels, schijnbaar niet zo erg mank.
Ondanks de goede bedoelingen van de veehouders zijn door deze catastrofale complicatie bij bijna alle koeien deze klauwproblemen ontstaan.
Ondertussen blijkt evenwel dat dit absoluut geen alleenstaand geval is. De laatste maanden hebben verschillende bedrijfsdierenartsen en klauwverzorgers niet alleen in Frankrijk en België, maar ook in Nederland melding gemaakt van gelijkaardige problemen. Gelukkig beperkten de problemen zich tot slechts één of enkele gevallen per bedrijf. Hetgeen toch telkens een groot dierenwelzijnsprobleem en een aanzienlijk financieel verlies betekent. Het is vooral omdat het tot nog toe om een zeer beperkt aantal gevallen ging dat dit probleem onder de radar is gebleven. Veelal werd de juiste oorzaak niet achterhaald bij gebrek aan voldoende onderzoek en werd het oorzakelijk verband niet meteen gelegd. In de literatuur werd tot nog toe nooit melding gemaakt van spontaan verlies van een klauwschoen na klauwverzorging. Sporadisch gebeurde dit wel maar steeds ten gevolge van een accidenteel opgelopen trauma. Ook bij paarden zijn slechts enkele gevallen van spontaan verlies van de hoef in de literatuur beschreven. Telkens gebeurde dit ongeveer een tiental dagen na het oplopen van zware verwondingen aan het onderbeen.
Het ziekteverloop, de symptomatologie en het uitzicht van de letsels van de recent bekend geraakte gevallen bij koeien zijn telkens opmerkelijk gelijklopend.
Bij navraag van de voorgeschiedenis komt die steeds neer op hetzelfde verhaal: “Een koe of vaars met een of ander klauwprobleem in een klauw van de voorpoten werd behandeld in een klauwverzorgingsbox. Na een aantal dagen (soms weken, zelfs maanden) verslechte de situatie telkens, met als gevolg: opzwellen van de kroonrand en de ondervoet, met uiteindelijk loskomen en spontaan verlies van de klauwschoen, veel curatieve behandelingskosten en voortijdig opruimen of klauwamputatie als laatste redmiddel. Steeds bleek bij navraag dat de behandelende veehouder of klauwverzorger het koord halverwege de metacarpus (pijpbeen) had vastgelegd in plaats van tussen de klauwen en de bijklauwtjes.”
Besluit:
Het foutief optakelen van voorpoten bij de klauwverzorging, met het koord halverwege de metacarpus (pijpbeen) in plaats van tussen de klauwen en de bijklauwtjes, kan aanleiding geven tot opzwellen van de kroonrand en de ondervoet, met uiteindelijk loskomen en spontaan verlies van de klauwschoen.
Constructeurs van klauwverzorgingsboxen zouden de correcte manier van optakelen via pictogrammen moeten voorzien op de box zelf zodat foutief gebruik kan worden voorkomen. Een duidelijke en meertalige handleiding voor gebruik en onderhoud zou steeds aanwezig moeten zijn bij verkoop.
Veehouders zouden de mogelijkheid moeten hebben om aanvullende opleidingen in de klauwverzorging te kunnen volgen. Op die manier zouden ze meer vertrouwd geraken met de correcte werkwijze met de momenteel gebruikte werktuigen zoals frezen en elektrisch of hydraulisch aangedreven klauwboxen.
De klauwgezondheid en het dierenwelzijn kunnen er alleen maar door verbeterd worden.
Veearts Marcel Van Aert
Met dank aan en de medewerking van collega Lieven Van Daele, Annemarie Warendorff, Dr. Luc Van Vlierberghe en Professor Dr. Lieven Vlaminck (UGent)