Wat is de voederwaarde van kruidenrijk grasland en zijn er andere eigenschappen die voor een meerwaarde kunnen zorgen?
De smakelijkheid, het hogere gehalte aan wateroplosbare koolhydraten en stimulatie van de penswerking door het hoge gehalte aan ruwe celstof leiden tot een verhoogde opname door rundvee. Toch beperk je het gebruik van natuurgras als structuurbron voor productief melkvee beter tot 10 % van het rantsoen, gezien de variabele opbrengst en voederwaarde (tijd, perceel, beheer, …). Voor droogstaande koeien, jongvee en zoogkoeien is een groter aandeel in het rantsoen wel mogelijk en kan kruidenrijk grasland met een beperkte extra krachtvoergift de onderhoudsbehoefte dekken. De lagere voederwaarde zorgt er eveneens voor dat het kosten-baten plaatje van maaien van kruidenrijk grasland minder rooskleurig is. Inkomsten uit beheersovereenkomsten kunnen hierin tegemoetkomen.
Op het vlak van biodiversiteit scoort kruidenrijk grasland heel goed. De grote variatie aan planten en dieren vormen een natuurlijke rijkdom die weerbaarder is en ook door recreanten gesmaakt wordt. Ook het imago van de landbouwsector vaart hier op deze manier wel bij.
Uitgebreid antwoord
Mede door de subsidieregeling wint kruidenrijk grasland aan populariteit. Deze graslanden zijn niet alleen waardevol voor de biodiversiteit en aantrekkelijk voor de recreatieve wandelaar of fietser, ze kunnen ook dienen als voeder voor kleine en grote herkauwers. Veel landbouwers staan in voor het beheer van natuurgebieden en maaien kosteloos kruidenrijke graslanden in ruil voor de grasopbrengsten. Ze doen dit niet enkel uit sociale en ecologische overtuiging, maar ook omdat ze het bruikbaar voeder vinden voor hun dieren.
Kruidenrijk of soortenrijk grasland kan gerealiseerd worden door bestaand grasland te verschralen of door inzaaien van een mengsel. In beide gevallen zal een verlaagd productieniveau (maximum 7 ton DS/ha) nodig zijn om de soortenrijkdom te ontwikkelen en in stand te houden. Niet of beperkt bemesten in combinatie met afvoer van het maaisel zorgt ervoor dat grassen niet gaan overheersen. Kruiden uit de omgeving en zaden in de bodem zorgen voor een groeiende diversiteit. Als er onvoldoende diversiteit in de omgeving aanwezig is kan met inzaaien van een kruidenmengsel in korte tijd een kruidenrijk grasland gerealiseerd worden.1 In de beheersovereenkomst ‘soortenrijk grasland’ die landbouwers kunnen afsluiten bij de VLM wordt de verschraling verzekerd door o.a. het verplicht afvoeren van maaisel en een verbod op bemesting naast deze uit begrazing binnen de toegelaten periodes.3
Figuur 1. Kruidenrijk grasland
Meerwaarde kruidenrijk grasland
Het extensiever beheer, nodig om de soortenrijkdom te stimuleren, heeft een belangrijke impact op de voederwaarde van kruidenrijk grasland. In onbemest kruidenrijk grasland vallen VEM en DVE opbrengst terug tot respectievelijk ca. 750 en 50 g per kg DS.4 Uit onderzoek van ILVO in het project AgroMeatsNature (Tabel 1) bleek de eerste snede kruidenrijk grasland (juni) slechts 600 tot 700 VEM en 30 tot 35 g DVE per kg DS te bevatten. De tweede snede (september) scoorde met 800 à 850 VEM en 70 g DVE/kg DS iets beter. De lagere voederwaarde en hogere structuurwaarde van kruidenrijk grasland kunnen voor bepaalde diergroepen (jongvee, droge koeien, zoogkoeien) net beter aansluiten bij hun specifieke behoeften.2
Tabel 1: Opbrengst en voederwaarde van de onderzochte graslanden (ILVO, AgroMeatsNature)
Met de huidige voederwaardeprijzen (energie- en eiwittoeslagen, Wageningen Livestock Research, 22/10/2019) ligt de waarde van kruidenrijk grasland op ca. 1.000 €/ha. Gangbaar grasland (11 ton DS/ha, 950 VEM en 95 g DVE/kg DS) wordt op deze manier gewaardeerd op ca. 2.500 €/ha. De kostprijs van het beheer loopt voor kruidenrijk grasland op tot ca. 1.000 €/ha. Wordt ook de gemiste mestafzet in rekening gebracht (35 ton drijfmest à 10 €/ton) dan levert kruidenrijk grasland op vlak van voederwaarde minder op dan het kost.2
Ruwvoer van kruidenrijk grasland kan rijk zijn aan mineralen en spoorelementen (Ca, Mg, Na, Mn, Zn, Fe, Cu en Se). De verschraling van de bodem zal op termijn echter ook leiden tot lagere concentraties mineralen en spoorelementen. De diverse samenstelling maakt kruidenrijk grasland smakelijker dan gangbaar grasland wat leidt tot een hogere opname. Tot slot kunnen secundaire plantmetabolieten in kruiden (fenolen, terpenen, alkaloïden, …) gezondheid bevorderende eigenschappen hebben. Sommige of grotere hoeveelheden kunnen echter ook toxisch zijn.1, 5
Soortenrijke graslanden zijn bij lage bemestingsgiften productiever dan monoculturen van Engels raaigras en robuuster tegen weersextremen. Door een mix van grassen en kruiden zijn er altijd soorten die bij verschillende groeiomstandigheden hun optimale groei vertonen. Dieper wortelende kruiden en grassen zorgen voor een betere bodemstructuur en kunnen meer vocht en nutriënten uit de bodem halen. Vlinderbloemigen kunnen via stikstoffixatie uit de lucht voor aanvoer van stikstof zorgen en zo een hoger eiwitgehalte mogelijk maken.1, 5
Soortenrijk grasland vormt uiteraard ook een belangrijke basis voor de ontwikkeling van meer biodiversiteit. Insecten en vogels zullen er graag vertoeven. De soortenrijkdom van de begroeiing zorgt ook voor een hoger organisch stof gehalte in de bodem (koolstofopslag!).5
Conclusie
De smakelijkheid, het hogere gehalte aan wateroplosbare koolhydraten en stimulatie van de penswerking door het hoge gehalte aan ruwe celstof leiden tot een verhoogde opname door rundvee. Toch beperk je het gebruik van natuurgras als structuurbron voor productief melkvee beter tot 10 % van het rantsoen, gezien de variabele opbrengst en voederwaarde (tijd, perceel, beheer, …). Voor droogstaande koeien, jongvee en zoogkoeien is een groter aandeel in het rantsoen wel mogelijk en kan kruidenrijk grasland met een beperkte extra krachtvoergift de onderhoudsbehoefte dekken. De lagere voederwaarde zorgt er eveneens voor dat het kosten-baten plaatje van maaien van kruidenrijk grasland minder rooskleurig is. Inkomsten uit beheersovereenkomsten kunnen hierin tegemoetkomen.2
Op het vlak van biodiversiteit scoort kruidenrijk grasland heel goed. De grote variatie aan planten en dieren vormen een natuurlijke rijkdom die weerbaarder is en ook door recreanten gesmaakt wordt. Ook het imago van de landbouwsector vaart hier op deze manier wel bij.
Figuur 2. Kruidenrijk grasland
Gerelateerd
- Artikel: Voederbomen voor bio-herkauwers
- Vraag/Antwoord: Agroforestry en rundvee
- Vraag/Antwoord: Betacaroteen en beweiding
- Vraag/Antwoord: Gehaltedip bij beweiding
- Vraag/Antwoord: Zwaluwen op een rundveebedrijf
Bronnen:
1 Kruidenrijk grasland: goed voor koe, boer en biodiversiteit. Rob Geerts, Wageingen University and Research. Collectief Rivierenland, Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek en Collectief Veluwe, Februari 2018
2 Het gras is niet altijd groener aan de overkant – De economische waarde van kruidenrijk grasland. Karen Goossens en Johan De Boever (ILVO), Jan Maertens (RLSD). 2019.
3 Beheersovereenkomst kruidenrijk grasland. Vlaamse Landmaatschappij (VLM)
4 Waarde van kruidenrijk gras en inpassing in de bedrijfsvoering. Hein Korevaar, Wageningen University and Research. Slotbijeenkomst Praktijknetwerk ‘Natuurlijk’ kruidenrijk gras voor de veehouderij. Wageningen 12 maart 2014
5 Van gepeperd naar gekruid grasland: Functionaliteit van kruiden in grasland. Jan-Paul Wagenaar, Jan de Wit, Monique Hospers-Brands, Willemijn Cuijpers, Nick van Eeckeren. Louis Bolk Instituut, 2017.
Dit antwoord werd door het Rundveeloket met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt evenwel geen enkele garantie gegeven omtrent de juistheid of de volledigheid van het antwoord op uw vraag. De gebruiker van dit antwoord ziet af van elke klacht tegen het Rundveeloket, van welke aard ook, met betrekking tot het gebruik van het gegeven antwoord. In geen geval zal het Rundveeloket aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van dit antwoord.