Heel veel melkveebedrijven hebben een voorkoeler. Maar hoe weet je of deze wel correct werkt? Aan welke temperatuur komt de melk de tank binnen en welk debiet aan water heb je nodig om voldoende te koelen?
Op melkveebedrijven is het koelen van de melk een van de grotere energieverbruikers. Na het melken moet de melk immers van 37 °C zo snel mogelijk onder de 4 °C gebracht worden. Klassiek gebeurt dit via directe koeling ter hoogte van de melkkoeler. Zonder voorkoeler vraagt dit zo’n 15 kWh/1.000 kg melk. Dit verbruik kan fors beperkt worden door het plaatsen van een voorkoeler op de melkleiding vóór de koeltank.1, 2
Principe
Een voorkoeler werkt volgens het tegenstroomprincipe: een koelmiddel (bv. leiding- of grondwater) en warme melk stromen in tegengestelde richting door aparte, tegen elkaar aanliggende compartimenten (platen of buizen in respectievelijk platen- of buizenkoelers). De warme melk draagt hierbij warmte over aan het koude water, waardoor het water opwarmt en de melk afkoelt. De melk wordt in de voorkoeler afgekoeld van ongeveer 33 °C tot 15-20 °C voor deze in de koeltank terecht komt. In een optimale opstelling koelt de voorkoeler de melk tot 2 à 4 °C boven de temperatuur van het aangevoerde koelwater. Het opgewarmde water kan vervolgens gebruikt worden als drinkwater voor het vee of als proceswater. Dit lauw water wordt door koeien bovendien liever opgenomen dan koud water.1, 2
Aandachtspunten
Als eerste bepaalt het debiet van het koelwater mee de goede werking van de voorkoeler. Het debiet moet groot genoeg zijn om de melk te kunnen koelen. Reken hiervoor op zeker 2 à 2,5 liter koelwater per liter melk die door de voorkoeler stroomt voor een optimale werking.1
Daarnaast bepaalt ook de temperatuur van het aangevoerde koelwater hoe vlot er gekoeld kan worden. Hoe kouder het toegevoerde water, hoe meer en vlotter de melk gekoeld kan worden. Water uit een boorput (10 – 12 °C) heeft een lagere temperatuur dan regenwater (14 – 15 °C) en zal dus beter koelen. Zeker als het regenwater circuleert kan de temperatuur oplopen tot 20 °C en is de koelcapaciteit dus een stuk lager! Kies dus voor koel koelwater en voldoende korte waterleidingen. Isoleer deze desnoods.1
Ook de dimensie van de voorkoeler beïnvloedt de efficiëntie van het koelen. Hoe groter de koeler, hoe lager de temperatuur van de uitgaande melk. De verhouding tussen oppervlakte van de koeler en uitgangstemperatuur van de melk is evenwel niet lineair. Een kleine koeler zal een uitgangstemperatuur van 25 °C snel kunnen realiseren, maar om tot onder 20 °C te koelen dient deze al vele malen groter te zijn.1
De juiste voorkoeler kiezen en controleren of de geïnstalleerde voorkoeler nog goed werkt is belangrijk om het rendement te maximaliseren. Op veel bedrijven groeit de voorkoeler niet mee met de melkproductie, waardoor het rendement omlaag gaat. Meet dus de temperatuur van de melk ná de voorkoeler om na te gaan of deze wel het beoogde rendement haalt (minstens onder 20 °C).
Om de juiste voorkoeler te selecteren voor jouw bedrijf of het rendement van de geïnstalleerde voorkoeler te verhogen kan je de online Rekentool Voorkoeler gebruiken. Hiervoor heb je deze informatie nodig:2
- de snelheid waarmee de melk door de voorkoeler stroomt (liter/minuut)
- de snelheid waarmee het water door de voorkoeler stroomt (liter/minuut)
- de temperatuur die de melk heeft voordat deze de voorkoeler ingaat
- de temperatuur die het water heeft voordat deze de voorkoeler ingaat.
Besparingspotentieel1
Een voorkoeler kan het energieverbruik voor het koelen van melk 40 % verlagen. In functie van de grootte van de koeler en de temperatuur van het koelwater, komt dit neer op volgende besparing bij een energiekost van 0,22 €/kWh:
- Zonder voorkoeler: 0,22 €/kWh x 15 kWh/1.000liter = 3,30 € per 1.000 liter melk
- Met voorkoeler: 0,22 €/kWh x 15 kWh/1.000liter x 0,6 = 1,98 € per 1.000 liter melk
Het besparingspotentieel is dus 1,32 € / 1.000 liter of 1.320 € per jaar op een bedrijf waar 1.000.000 liter gemolken wordt. Met deze besparing kan de investering in een voorkoeler op de meeste bedrijven in 3 – 4 jaar terugverdiend worden.
Antwoord samengesteld met medewerking van Laurens Vandelannoote (Consulent energie & klimaat, Boerenbond)
Gerelateerd
- Vraag/Antwoord: Driekantige tepelvoering en kopbeluchting
- Vraag/Antwoord: Driemaal daags melken
- Vraag/Antwoord: Duurmelken bij melkkoeien
- Vraag/Antwoord: Droogzetten in de praktijk
Bronnen:
1 Melkveebedrijf: voorkoeler. Pieter Vercruysse, Inagro.
2 Het voorkoelen van melk. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (maart 2014).
3 Rekentool voorkoeler. LTO Nederland, Nederlandse Zuivel Organisatie, Duurzame Zuivelketen.