Corona-lessen voor de jongvee-opfok
Het Corona-virus brengt het thema bioveiligheid tot in de huiskamer. Als rundveehouder kan je hier ook uit leren. Heel wat maatregelen tegen de verspreiding van het Coronavirus kunnen ook in de rundveehouderij de bioveiligheid verbeteren. Bij de Vlaamse rundveehouders is daar nog heel wat ruimte tot verbetering mogelijk. Zo blijkt uit de enquête over jongveeopfok, uitgevoerd in het project JongLeven.
Bijna de helft van de deelnemende melkveehouders blijkt stier- en vaarskalveren niet afgescheiden te huisvesten. 40 % van hen treft geen maatregelen om de bioveiligheid te bevorderen in de kalverhuisvesting (Figuur 1). Slechts 5 % gebruikt zelf ook ander schoeisel in de kalverstal. Dat dit nochtans eenvoudige maatregelen zijn om insleep en verspreiding van ziektes te voorkomen werd duidelijk uiteengezet door Professor Jeroen Dewulf (Vakgroep Epidemiologie, UGent) op een studiedag rond antibioticagebruik, georganiseerd door AMCRA, FAVV, FAGG en het Dept. LV. Professor Dewulf ging er dieper in op de verschillende aspecten van bioveiligheid op een rundveebedrijf.
Figuur 1. Bioveiligheidsmaatregelen bij jongvee (% van de respondenten, Enquête JongLeven, 2019)
De basis van bioveiligheid
Bioveiligheid omvat de combinatie van alle maatregelen om het risico op introductie en verspreiding van infectieuze agentia op een bedrijf te minimaliseren. Concreet probeert men de insleep van (nieuwe) besmettelijke aandoeningen te vermijden (externe bioveiligheid) en de verspreiding van aanwezige aandoeningen op het bedrijf te verminderen (interne bioveiligheid). In de praktijk kan een aantal kleine maatregelen en eenvoudige protocollen de bioveiligheid al drastisch verhogen. Een goede bioveiligheid vormt de basis van een gezonde en productieve veestapel. Investeren in bioveiligheid levert lagere gezondheidskosten, lagere behandel- en opvolgtijd en meer inkomsten door o.a. een hogere vruchtbaarheid en productiviteit. De nodige investeringen zijn vaak beperkt wat ze haalbaar maakt voor iedereen.
Bioveiligheid steunt op enkele eenvoudige principes
- Hou infectieuze en gevoelige dieren zoveel mogelijk gescheiden: Vermijd direct en indirect contact!
- Niet iedere transmissie route is even belangrijk: Let zeker op met transport en introductie van dieren!
- Verminder de algemene infectiedruk en doorbreek de infectiecyclus!
- Het belang van bioveiligheid groeit mee met het bedrijf: groter bedrijf = meer risico!
- Handelingen die je vaak (bvb dagelijks) herhaalt verdienen de meeste aandacht. Klein risico x hoge frequentie = groot risico!
Bioveiligheid in de jongveeopfok
Huisvesting
Aparte huisvesting voor kalveren van verschillende leeftijd verlaagt het risico op ziekteverspreiding (interne bioveiligheid). Zorg voor een gescheiden huisvesting voor kalveren van 0 tot 2 maand, van 2 tot 6 maand en van 6 maand tot kalven. Vermijd ook op de weide contact met andere runderen. Neus-aan-neus contact is ongewenst en als veilige “social distance” hanteer je 3 meter tussen de afsluitingen van aangrenzende weides met dieren van een ander bedrijf.
“Vermijd fysiek contact en hou voldoende afstand”
Het pasgeboren kalf heeft nog niet veel weerstand, dus extra aandacht voor bioveiligheid in de afkalfbox is noodzakelijk. Zorg voor een propere afkalfbox die afgescheiden is van de rest van de stal. Strooi zeker vers in voor iedere kalving als uitmesten niet mogelijk is. Gebruik de afkalfbox ook niet voor zieke koeien. Apart schoeisel en handen wassen is aanbevolen voor het betreden van de afkalfbox net als goed reinigen en ontsmetten van het gebruikte materiaal.
Figuur 2. Elk kalf een goede start met een propere afkalfbox
Zorg voor individuele kalverhutten voor de kleinste kalveren. Stierkalveren worden beter niet bij de vaarskalveren gehuisvest. Een locatie dicht bij de bedrijfstoegang of verrijdbare kalverhutten (figuur 3) zorgen er voor dat handelaars niet op het bedrijf hoeven te komen om stierkalveren op te halen. Na elke bezetting moeten kalverhutten grondig gereinigd en ontsmet worden: droog reinigen, inweken met detergent, afspoelen, drogen, desinfecteren, en tot slot opnieuw afspoelen en laten drogen.
Figuur 3. Verrijdbare kalverhutten
Algemeen management
Hygiënisch werken draagt sterk bij aan een goede bioveiligheid en dient eigenlijk een automatisme te zijn. Zorg steeds voor propere melkemmers, gebruik één speen per kalf en reinig de spenen zeker wekelijks (bvb met waterstofperoxide). Vergeet ook de sonde voor biestverstrekking niet te ontsmetten! Verder gelden voor jongvee ook de algemene principes voor een goede bioveiligheid. Houd gezelschapsdieren uit de stal, vermijd nestplaatsen voor ratten en muizen en bestrijd ongedierte. Ook vogels kunnen ziekten verspreiden, dus die hou je best ook uit de stal. Naast stekende insecten kunnen ook naalden ziekten overbrengen. Gebruik dus wegwerpspuiten en vervang je naalden regelmatig: één aparte naald per dier of toch maximaal 10 dieren per naald.
Figuur 4. Melkemmers reinigen loont! (foto’s Dept. LV en DGZ)
“Ga bewust om met risicogroepen”
Voorzie voor elke stal een aparte set schoonmaakmateriaal (borstel, schop, …). Een vast kleur per set en per stal voorkomt gebruik op de verkeerde plaats. Schoeisel ontsmetten in desinfectiebaden werkt enkel bij correct gebruik. Voldoende ontsmettingsmiddel en regelmatig verversen is de boodschap. Een bak met veel vuil heeft weinig effect. Zorg er voor dat al het materiaal om hygiënisch te werken steeds op de juiste plaats en in voldoende mate aanwezig is. Een propere omgeving zet ook aan om proper te werken. Een goede routine is hierin van goudwaarde!
Aankoop van dieren
Als belangrijkste regel voor de aankoop van dieren geldt: koop zo weinig mogelijk dieren! Aankoop van dieren verhoogt het risico op insleep van ziekten aanzienlijk. Als aankoop toch nodig is, koop dan steeds van dezelfde leverancier en hou rekening met de gezondheidsstatus van het bedrijf van oorsprong. Plaats aangekochte dieren direct in quarantaine voor minstens 21 dagen. Deze periode is nodig om alle analyses van het aankooponderzoek uit te voeren en een diagnose te stellen. Zo vermijd je dat zieke dieren in de kudde worden opgenomen en andere dieren infecteren.
Dieren in quarantaine worden apart gehuisvest van de rest van de veestapel (gescheiden luchtvolume!). Gebruik in deze ruimte aparte kledij en schoeisel en was zeker je handen als je de ruimte verlaat. Pas bij quarantaine steeds het all-in/all out principe toe en reinig/desinfecteer de quarantaineruimte na elk gebruik grondig. Ook na prijskampen dienen deelnemende runderen het quarantaineprotocol te doorlopen!
Toegang en looplijnen
Een strikte toegangscontrole tot het bedrijf draagt bij tot een goede bioveiligheid. Een afgesloten hek met duidelijke signalisatie houdt (ongewenste) bezoekers van het bedrijf en uit de stallen zolang je hen geen toegang verleent. Plaats een bord met je gsm-nummer aan het hek zodat bezoekers je kunnen bereiken en niet op eigen initiatief op het bedrijf komen. Laat bezoekers enkel toe tot de noodzakelijke zones en zorg steeds voor aangepaste bedrijfskledij en schoeisel. Bezoekers dienen ook dezelfde hygiënemaatregelen te volgen als de veehouder zelf. Handen wassen en schoeisel reinigen na een stalbezoek horen daar zeker bij. Probeer op het bedrijf steeds van jong naar oud te werken. Begin bij de jongste kalveren en werk zo verder langs het oudere jongvee tot de volwassen runderen. Hou het werk bij de dieren in quarantaine tot laatst zodat ziektes die deze dieren mogelijks dragen niet op de rest van de kudde overgezet worden.
“Was je handen regelmatig met water en zeep”
Figuur 5. Laarzen reinigen loont! (foto’s Dept. LV en DGZ)
Figuur 6. Handen reinigen loont! (foto’s Dept. LV en DGZ)
Conclusie
Bioveiligheid vormt de basis van een gezonde veestapel. Enkele eenvoudige principes opnemen in het management voorkomt heel wat problemen. Net als bij het Coronavirus vormt “social distancing” een belangrijke pijler van bioveiligheid. Voldoende afstand tussen verschillende groepen runderen bewaren en afschermen van kwetsbare groepen vermindert de overdracht van ziekten. Daarnaast is ook in de rundveestal een goede (hand)hygiëne een goede maatregel om verspreiding van infectieuze aandoeningen tegen te gaan. Een strikte toegangscontrole tot het bedrijf en doordachte looplijnen dragen verder ook bij aan een goede veiligheid. Zeker op grote bedrijven kan zo de noodzakelijke opschaling van de bioveiligheid gerealiseerd worden!
Meten is weten
De bioveiligheidsstatus van uw bedrijf in beeld? Check www.biocheck.ugent.be
→ Gratis (en anoniem) uw bedrijf vergelijken met het landsgemiddelde
→ Uitgebreid rapport van uw resultaten