Drinkwaterkwaliteit voor vleesvee:
Onderschat of overroepen?
An Cools (Inagro)
Het vleesveecongres vond dit jaar plaats op 8 juni in Kruibeke en op 1 juli in Glabbeek. Met het vleesveecongres willen het Departement Landbouw en Visserij, CRV, ILVO, MSD, DGZ, KBC, Inagro en Boerenbond, de meest recente ontwikkelingen in de vleesveehouderij onder de aandacht brengen. Thema’s zoals rendabiliteit, kalveropfok, waterkwaliteit en voerefficiëntie kwamen er uitgebreid aan bod. De komende weken en maanden verschijnt over elk thema een artikel in de vakpers. In dit vierde artikel gaan we na hoe de kwaliteit van het drinkwater de productiviteit van vleesvee kan beïnvloeden.
Niet alleen bij melkvee, maar ook bij vleesvee is de kwaliteit van het drinkwater cruciaal om goede technische resultaten te behalen. Ervaring leert dat je met slecht water nooit de prestaties van je dieren zal maximaliseren en dat bij veel problemen waterkwaliteit een duidelijke risicofactor is.
De gebruikte drinkwaterbronnen binnen de Vlaamse vleesveehouderij zijn divers en elke waterbron heeft voordelen maar ook aandachtspunten. Belangrijk als vleesveehouder is om te weten wat de kwaliteit is van het drinkwater van je runderen en dat regelmatig op te volgen.
Foto 1. Waterkwaliteit is ook voor vleesvee belangrijk
Elke drinkwaterbron zijn aandachtspunten
Voldoende drinkwater van een goede kwaliteit is cruciaal op elk veeteeltbedrijf. Voor vleesvee worden verschillende waterbronnen gebruikt en dit blijkt ook uit een enquête ingevuld door 31 vleesveehouders die in 2021 werd afgenomen (figuur 1). Als we de verschillende waterbronnen bekijken hebben we 4 grote groepen, namelijk het leidingwater, het grondwater, het hemelwater of regenwater en het oppervlaktewater. Onder grondwater verstaan we al het water dat letterlijk met de grond in contact komt. Dit is dus zowel water uit een ondiepe put als diep drainagewater en natuurlijk het water uit diepe boorputten. Deze opdeling is niet alleen belangrijk voor de heffingen die je moet betalen op het gebruik van deze waterbronnen maar heeft ook een invloed op de te verwachten kwaliteit.
Figuur 1. Overzicht van de gebruikte waterbronnen als drinkwater bij vleesvee. De resultaten zijn afkomstig van 31 vleesveebedrijven en vormen onderdeel van de enquête die in 2021 afgenomen werd van ruim 180 rundveehouders i.k.v. de operationele groep Healthy Water for Happy Cows
Hoewel het aan te raden blijft om je eigen waterbron te beoordelen via een waterstaalname, kunnen we per waterbron een aantal aandachtspunten aanhalen. Maak je gebruik van leidingwater, dan zal dit water voldoen aan de normen voor drinkwater voor menselijke consumptie. Toch kan leidingwater in sommige regio’s een hoge hardheid hebben. Deze hoge hardheid is het gevolg van veel calcium en magnesium aanwezig in het water. Hoewel dit niet schadelijk is voor de dieren, kan het wel wat kalkaanslag en problemen geven in bijvoorbeeld boilers of kalvermelkautomaten. Een hoge hardheid heeft ook een invloed op de smaak van het water.
Water uit een diepe boorput, zoals op heel wat veeteeltbedrijven van oudsher gebruikt wordt als drinkwater, is algemeen van goede bacteriologische kwaliteit op voorwaarde dat er geen vuil water van bovenaan in de boorput kan lopen. De chemische kwaliteit van deze boorputten wordt bepaald door de waterlaag waaruit deze boorput zijn water haalt en is zeer streek gebonden. Zo kan hoge hardheid een probleem zijn in sommige regio’s maar ook de aanwezigheid van teveel ijzer of mangaan in het water kan zorgen voor heel wat problemen. IJzer en mangaan geven typisch aanslag in leidingen en drinkbakken en leiden in sommige gevallen zelfs tot verstopping van leidingen.
Bijkomend is water met veel ijzer weinig smakelijk waardoor de vrijwillige wateropname typisch laag zal zijn. In sommige regio’s bevat het water uit deze diepe boorputten hoge gehaltes aan zout wat bij rundvee aanleiding geeft tot een verstoorde spijsvertering en meer voorkomen van platte mest of diarree.
Net als bij diep boorputwater, is in theorie ondiep grondwater uit een ondiepe filterput of steenput of water van een diepdrainage van aanvaardbare bacteriologische kwaliteit. Toch is het ook bij deze waterbronnen cruciaal dat tijdens een natte winter of bij een regenvlaag geen vuilwater langs boven in de waterput kan stromen. Een voldoende hoge kraag op de steenput of ringput van de diepdrainge, voorzien van een deksel dat de put volledig afsluit is geen overbodige luxe. Bij deze ondiepe grondwaterbronnen is de chemische kwaliteit nog variabeler van locatie tot locatie. Plaatselijk kunnen hoge gehaltes ijzer of een hoge hardheid voorkomen in deze waterbronnen.
De laatste groep zijn waterbronnen die rechtstreeks in contact staan met de omgeving, zoals oppervlaktewater, open put water, maar ook hemelwater in open of gesloten opvang. Deze waterbronnen hebben vaak een hoge bacteriologische belasting. Aanwezigheid van hoge aantallen bacteriën of andere micro-organismen in deze waterbronnen is onvermijdelijk. Daarbij aansluitend is vaak het gehalte nitraat, nitriet en ammonium van deze waterbronnen verhoogd als gevolg van afbraak van organisch materiaal. Dit organisch materiaal is afkomstig van bijvoorbeeld bladeren van bomen of afgestorven plantenresten die in het water terecht komen. Naast de kwaliteit van deze waterbronnen is de beschikbaarheid een bijkomende bezorgdheid. In periodes van aanhoudende droogte vallen deze waterbronnen vaak als eerste uit.
Controleer de kwaliteit
Een jaarlijkse waterstaalname van je waterbron is geen overbodige luxe. Ook specifieke staalnames na bijvoorbeeld een waterbehandelingsinstallatie of ter hoogte van de drinkbakken van je dieren kan je heel wat leren over je water. Zo kan je beoordelen of je waterbehandelingsinstallatie wel correct werkt. Vergelijk je de wateranalyse van de bron met de wateranalyse ter hoogte van de dieren en zie je een sterke toename van de bacteriologische parameters dan kan dat een indicatie zijn van vervuilde drinkwaterleidingen. Maar een wateranalyse is maar een momentopname en eigenlijk kan je zelf al een eerste beoordeling doen. Vul regelmatig een glas met het drinkwater van de koeien en gebruik je zintuigen! Heeft het water een vreemde kleur of afwijkende geur, dan verraad dit vaak een afwijkende kwaliteit en laat je best een waterstaal nemen ter controle. Wil je overgaan tot een waterbehandeling, informeer dan best bij verschillende leveranciers en bezorg hen je wateranalyseresultaten. Zo kunnen ze gericht de afwijkende drinkwaterparameters aanpakken.
Artikels in deze reeks: