Vorming van schuim op mest

Bij schuimvorming op mest spelen twee processen een rol: 1) (anaerobe) vorming van gas en 2) vorming van oppervlaktespanning-verlagende stoffen. De vorming van gas kan toenemen als de hoeveelheid verteerbare organische stof in de mest toeneemt. Dit kan optreden als de dieren de organische stof (zoals zetmeel en voedingsvezel) in het rantsoen slecht verteren. Oppervlaktespanning-verlagende stoffen kunnen afkomstig zijn uit het dier (onverteerd vet, eiwit), aan de mest zijn toegevoegd (spoelwater, etc.) of ontstaan in de mest door specifieke micro-organismen.^a

De hoeveelheid nog aanwezige verteerbare organische stof in de mest bepaalt hoeveel gas er potentieel gevormd kan worden. Een slechtere vertering in het dier leidt dus potentieel tot een hogere gasvorming. Snelle rantsoenen bij hoogproductief melkvee zullen zo dus bijvoorbeeld vaker leiden tot schuimvorming op de mest. Bij jongvee en droge koeien wordt daarentegen net minder vaak schuimvorming vastgesteld. Ook vermorsen van voeder in de mestput verhoogt de hoeveelheid verteerbare organische stof. Daarnaast wordt de gasvorming o.a. ook beïnvloed door de diepte en het niveau van de mestput, de temperatuur van de mest.^b

In de praktijk wordt schuimvorming ook vaak geassocieerd met wijzigingen aan het rantsoen. Vermoedelijk is de vertering tijdens de aanpassingsperiode niet optimaal en bevat de mest dan dus meer onverteerde restanten die tot gasvorming kunnen leiden.^c

Risico’s van schuim op mest

Analyse van de gasfase van het schuim op drijfmest van rundvee levert onderstaande resultaten (tabel 1). Deze gasfase bestaat vooral uit methaan wat het schuim brandbaar/explosief maakt. Vermijd dus zeker vonken in de stal. Daarnaast is ook de hoeveelheid H2S in het schuim in alle gevallen schrikbarend hoog en overstijgt de toxiciteitsgrens voor mens en dier. De laagste waarde van 0.18 % komt overeen met 1800 ppm. Dit zijn dodelijke concentraties voor mens en dier.

Tabel 1: Resultaten van de analyse van de gasfase van het schuim

 
Bestrijding van schuimvorming op mest

Universiteit Wageningen onderzocht in 2009 een reeks potentiële oplossingen tegen schuimvorming in de mestkelder. Een overzicht van de resultaten wordt weergegeven in Tabel 2. Een uitgebreide bespreking van alle mogelijkheden is te vinden in het volledig rapport (blz. 34 – 48).

Aanvullend onderzoek door Universiteit Wageningen in 2012 op 12 melkveebedrijven kon geen verband aantonen tussen de rantsoensamenstelling en het voorkomen van schuimvorming op de mest (Tabel 3). De beschouwde parameters geven echter geen informatie over de mate van vertering van het rantsoen.^a

In de praktijk wordt vaak gebruik gemaakt van oliën die een laagje vormen op het oppervlak van de mest waardoor de luchtbellen niet meer gevormd worden. Een klein beetje gebruikt frituurvet, maar ook andere plantaardige oliën kunnen het proces vaak stoppen. Een dosering van 1 à 2 liter per 100 m² putoppervlak zou moeten volstaan. Herhaling van de behandeling kan nodig zijn als het schuim terugkomt. Ervaring uit de biogasindustrie leert dat menging aan het oppervlak het schuim laat verdwijnen. Het in beweging houden van de mest voorkomt de vorming van een schuimlaag. Regelmatig mixen zal dus de schuimvorming voorkomen/reduceren. Zorg bij het actief verwijderen (verpompen) van een schuimlaag steeds voor een lege stal (geen mensen of dieren) en voldoende ventilatie zodat giftige gassen niet in de stal blijven hangen.^c

Deens onderzoek naar schuimvorming in biogasinstallaties in 2009 toonde aan dat natuurlijke oliën, verzadigde en onverzadigde vetzuren, tributylfosfaat en de commerciële anti-schuimproducten het meest efficiënt waren in het bestrijden van schuimvorming in zowel verse als vergiste mest. Koolzaadolie kwam in de uitgevoerde tests als snelste en meest efficiënte product naar voor. De optimale dosering van het gebruikte product hangt in grote mate af van de hoeveelheid schuim die gevormd wordt. Hoe meer product er gebruikt wordt, hoe beter de schuimvorming wordt tegengegaan.^d

Tabel 2: Overzicht oplossingen tegen schuimvorming^b

Tabel 3: Range in rantsoensamenstelling op rundveebedrijven zonder en met schuimvorming in de mestkelder^a

 

Gerelateerd

• Vraag/Antwoord: Scheiden runderdrijfmest
• Vraag/Antwoord: Impact RE-gehalte op N-excretie
• Vraag/Antwoord: Ventilatie melkveestallen
• Vraag/Antwoord: Verlichting melkveestallen

Nog vragen?

Bronnen:

^a Onderzoek WUR Livestock Research (2012): Schuimvorming in rundveestallen
^b Onderzoek WUR Livestock Research (2009): Schuimvorming op mest – Deel 2 Melkvee
^c Schuimvorming in de drijfmestkelder: vervelend en lastig te voorkomen
^d Solutions for foaming problems in biogas plants, ForskEL 2009-1-10255, Panagiotis G. Kougias, Kanokwan Boe, Irini Angelidaki
 

---

Dit antwoord werd door het Rundveeloket met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld. Er wordt evenwel geen enkele garantie gegeven omtrent de juistheid of de volledigheid van het antwoord op uw vraag. De gebruiker van dit antwoord ziet af van elke klacht tegen het Rundveeloket, van welke aard ook, met betrekking tot het gebruik van het gegeven antwoord. In geen geval zal het Rundveeloket aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik van dit antwoord.