Onze getrokken voedermengwagen met verticale vijzel is aan vervanging toe. We vragen ons echter af of een mengwagen met horizontale vijzel niet beter bij ons past. Of is een mengwagen met 2 verticale vijzels interessanter?
Vanaf een zekere bedrijfsgrootte is een voedermengwagen de meest voor de hand liggende optie om gemengd te voeren. Een voedermengwagen vervult samen met de bijhorende apparatuur volgende functies: laden en wegen van de verschillende componenten, mengen en eventueel snijden, lossen en verdelen. Elk van die functies is nodig om de potentiële voordelen van gemengd voeren waar te maken. Bij "perfect" mengen worden deeltjes van verschillende grootte, vochtgehalte en dichtheid uniform gemengd. Elk staal dat uit het mengsel wordt genomen heeft hierbij precies dezelfde samenstelling.1, 2
Voer mengen in de praktijk
Perfect mengen lukt nooit in de praktijk en men streeft dan ook naar het uitdraaien van een mengeling zonder significante verschillen voor de koe. Elke hap moet een homogene combinatie zijn van de voedermiddelen in het rantsoen. Het gemengde rantsoen moet voorkomen dat het dier het voer sorteert en minder smakelijk voer maskeren.2
Mechanisch mengen kan leiden tot verkleining van de deeltjesgrootte. Deze verkleining kan al dan niet een gunstige of gewenste functie van het mengen zijn. Mengwagens die bijvoorbeeld goed droog hooi mengen, moeten twee tegengestelde doelen bereiken. Enerzijds moet lang, droog hooi versneden of verscheurd worden. Anderzijds mag de verkleining van de deeltjesgrootte de structuurwaarde van het rantsoen niet beïnvloeden. Hoewel de aanbevolen mengtijd van de meeste mengwagens tussen 3 en 6 minuten ligt, wordt in de praktijk vaak (veel) langer gemengd. Dit levert zelden een betere menging, maar wel extra (ongewenste) verkleining en soms zelfs ontmenging van het rantsoen.2
De beste voedermengwagen
Voedermengwagens zijn niet nieuw. De markt is matuur en producenten kunnen bouwen op decennia testen en praktijkervaring. Slechte ontwerpen en technieken werden snel uit de markt gewerkt, waardoor van het huidig aanbod zeker mag aangenomen worden dat ze hun job doen: rantsoenen mengen. Problemen met mengen op individuele bedrijven zijn nu vooral het gevolg van verkeerd gebruik of een verkeerd type mengwagen. Het type dat voor het ene bedrijf het beste werkt, is misschien niet de beste keuze voor een ander bedrijf. Wat het optimale ontwerp is staat open voor discussie, debat en persoonlijke opvattingen. Een betere vraag is: "Welke voermengwagen past best bij mijn bedrijf?".2
Er bestaat geen consumentenrapport waarin de mengers onder vergelijkbare omstandigheden vergeleken worden. Het beste advies voor een individueel bedrijf is dus testen van de mengwagen(s) die men overweegt door een rantsoen te mengen dat men momenteel voert. De koe is uiteindelijk de ultieme test.2
Welke voedermengwagen past bij mijn bedrijf?
Om tot een beperkte selectie van mengwagens te komen om op het bedrijf uit te testen moeten eerst de noden en randvoorwaarden afgelijnd worden. Onderstaande vragen helpen om tot de juiste selectie te komen:2
- Welke capaciteit heb ik nodig?
- Welke voermiddelen zitten er in mijn rantsoen?
- Kan deze mengwagen mijn rantsoen mengen?
- Kan deze mengvoerwagen de hoeveelheid droog hooi in het rantsoen verwerken?
- Zorgt de mengvoerwagen voor een uniforme menging (met mijn rantsoen)?
- Hoeveel uur per dag wordt de mengvoerwagen gebruikt?
- Is er mogelijkheid tot onderhoud in de buurt?
- Wat voor weegschaal is er beschikbaar?
- Zijn er andere mengers van dit merk die ik kan inspecteren?
- Welke andere opties zijn nodig? (bvb stroblazer)
- Wat is mijn budget?
Types voedermengwagens
Horizontale vijzels of haspel
Bij het type met vijzels (1, 2, 3 of 4 vijzels) wordt het voeder tegen de wand van de mengwagen en naar boven toe geduwd. De vijzels kunnen gesloten of open zijn en al dan niet voorzien van messen voor het verkleinen van (grotere) deeltjes. Het mengen gebeurt wanneer het voer tussen de vijzels door tuimelt. Wrijving tussen voer, vijzel en wand van de mengwagen kan leiden tot ontmenging van het rantsoen of overmatige verkleining van het voer ("overmenging" of “versmering”). Dit kan sorteergedrag in de hand werken of de opname drukken. Plaatsing van de vijzels volgens het ‘molshoopprincipe’ kan hieraan tegemoet komen.1, 3
In het type met haspel wordt het rantsoen gemengd door een draaiende haspel met schoepen. Het voer wordt opgetild en tuimelt in het midden van de mengwagen terug naar beneden. Haspels kunnen verticaal heel effectief mengen, maar schieten horizontaal vaak tekort. Toevoegen van een of twee horizontale vijzels komt hieraan tegemoet. Toch wordt doorgaans aanbevolen de voedermiddelen zo gelijkmatig mogelijk over de lengte van de mengwagen toe te voegen om een gelijkmatig mengsel te verkrijgen. Haspelmenger werken best bij rantsoen met goed verwerkte ruwvoeders, natte bijproducten en veel krachtvoer waarin de structuur goed bewaard moet blijven.1, 3
Figuur 1. Mengbeweging bij haspel met 2 horizontale vijzels2
Mengwagens met horizontale vijzels of haspels zijn beter geschikt als de manoeuvreerruimte beperkt is (krappe voedergangen en toegangen). De afmetingen kunnen immers beperkt gehouden worden. De aandrijving is eenvoudig en daardoor goedkoop. Grote pakken en ronde balen zijn verwerkbaar. Hoe meer vijzels er voorzien zijn, hoe kleiner het nuttig volume wordt. Tot slot kunnen met deze types makkelijker kleinere porties gemengd worden.1
Figuur 2. Mengbeweging bij horizontale vijzels2
Verticale vijzels
Dit type mengwagen veroverde het grootste marktaandeel en er is een groot assortiment op de markt. De constructie is vrij eenvoudig en bestaat uit een conische bak met in het midden één of meer vijzels met afnemende diameter. In de meeste gevallen is deze vijzel voorzien van messen en zijn er tegenmessen op de wanden geplaatst. Het voeder wordt omhoog gebracht en valt dan langs de wanden naar beneden. Hoewel deze wagens kort en wendbaar zijn kan de hoogte een nadeel zijn. Meervijzelsystemen bieden hier een antwoord op. Deze systemen geven ook een betere menging van het rantsoen en verbruiken minder energie. Verticale mengwagens hebben verder een hogere vullingsgraad (95 – 100%) van de bak dan horizontale mengwagens (70 %).1, 3, 4
Hedendaagse versies van dit type mengwagen zijn geschikt voor alle rantsoenen. Ook rantsoen met veel krachtvoer of enkelvoudige grondstoffen kunnen goed gemengd worden doordat de mengwagen niet hoeft te draaien bij het laden. Kort mengen nadat alles geladen is volstaat dan. Dit type kan zonder problemen ronde balen verwerken en levert een luchtig mengsel. De structuur van het voeder blijft goed behouden. Bij gebruik van vochtige voedermiddelen kan een deel van het voeder aan de wanden blijven kleven. Om dit te voorkomen worden de droge producten vóór de natte producten geladen.1, 3
Figuur 3. Mengbeweging bij verticale vijzels2
Gerelateerd
- Vraag/Antwoord: Afbouw krachtvoergift
- Vraag/Antwoord: Gemengd inkuilen
- Vraag/Antwoord: Strooisel voor diepstrooiselboxen
- Vraag/Antwoord: Zetmeelbehoeften vleesvee
- Vraag/Antwoord: Mengkuilen met voederbieten
Bronnen
1 Voedermengwagens: een (bijna) onmisbaar instrument om gemengd te voederen. Suzy Van Gansbeke en Tom Van den Bogaert, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (2008)
2 Design, Selection, and Use of TMR Mixers. David W. Kammel, Professor, Biological Systems Engineering Department, University of Wisconsin-Madison. Dairexnet. 2019.
3 TMR Corner: Which type of TMR mixer is right for you? American Cattle Men. 2014.
4 Gemengde gevoelens bij mengprincipes. Tijmen van Zessen. Veeteelt, juni 2011, 28 – 32.